HP Compaq nx9105 - Mandriva LE2005 Kurulumu

Tanju Taşçılar - tanju@elektronist.com 051110

HP Compaq nx9105 Linux için uygun dizüstü bilgisayarlardan biri. Mandriva LE2005'in bu bilgisayara kurulumu hiçbir sorun çıkarmadan gerçekleşti. Yalnızca kurulumdan sonra bazı küçük ayarlamalar yapmak gerekti. AMD Sempron işlemciye sahip bu dizüstü aynı zamanda 850$+KDV'lik fiyatı ile çok da hesaplı. Normal olarak 256 MB ram ile geliyor. Buna bir 256 da ben ekleyip ram miktarını 512'ye çıkardım. İşlemcisi AMD Sempron 2800+, yani Intel işlemcilerde 2800 MHz karşılığı performansa sahip. Kendi çalışma frekansı ise 1.6 GHz. Kaba bir karşılaştırma ile bu performans doğru. 15" ekran 1024x768 olarak kullanılıyor. Pixel hatası yok. DVD-CDRW combo 8x DVD okuyor, 24x24x24 olarak da CD kullanıyor. JBL hoparlörler gerçekten de iyi iş görüyor. Kasası biraz kaba görünse de sağlam ve giriş/çıkışlar yanlara ergonomik bir şekilde yerleştirilmiş. 3xUSB2.0, 1 Firewire, 10/100 Ethernet, 56K Modem, Paralel Port, PCMCIA, Kızılötesi, Kart okuyucu ve Wireless var.

Linux tarafından bilgisayarın görünümü için lspci çıktısı:

$ lspci
00:00.0 Host bridge: nVidia Corporation nForce3 Host Bridge (rev a4)
00:01.0 ISA bridge: nVidia Corporation nForce3 LPC Bridge (rev a6)
00:01.1 SMBus: nVidia Corporation nForce3 SMBus (rev a4)
00:02.0 USB Controller: nVidia Corporation nForce3 USB 1.1 (rev a5)
00:02.1 USB Controller: nVidia Corporation nForce3 USB 1.1 (rev a5)
00:02.2 USB Controller: nVidia Corporation nForce3 USB 2.0 (rev a2)
00:06.0 Multimedia audio controller: nVidia Corporation nForce3 Audio (rev a2)
00:06.1 Modem: nVidia Corporation: Unknown device 00d9 (rev a2)
00:08.0 IDE interface: nVidia Corporation nForce3 IDE (rev a5)
00:0a.0 PCI bridge: nVidia Corporation nForce3 PCI Bridge (rev a2)
00:0b.0 PCI bridge: nVidia Corporation nForce3 AGP Bridge (rev a4)
00:18.0 Host bridge: Advanced Micro Devices [AMD] K8 [Athlon64/Opteron] HyperTransport Technology Configuration
00:18.1 Host bridge: Advanced Micro Devices [AMD] K8 [Athlon64/Opteron] AddressMap
00:18.2 Host bridge: Advanced Micro Devices [AMD] K8 [Athlon64/Opteron] DRAM Controller
00:18.3 Host bridge: Advanced Micro Devices [AMD] K8 [Athlon64/Opteron] Miscellaneous Control
01:00.0 VGA compatible controller: nVidia Corporation NV17 [GeForce4 420 Go 32M] (rev a3)
02:00.0 FireWire (IEEE 1394): Texas Instruments TSB43AB21 IEEE-1394a-2000 Controller (PHY/Link)
02:01.0 Ethernet controller: Realtek Semiconductor Co., Ltd. RTL-8139/8139C/8139C+ (rev 10)
02:02.0 Network controller: Broadcom Corporation BCM4306 802.11b/g Wireless LANController (rev 03)
02:04.0 CardBus bridge: Texas Instruments PCI1620 PC Card Controller (rev 01)
02:04.1 CardBus bridge: Texas Instruments PCI1620 PC Card Controller (rev 01)
02:04.2 System peripheral: Texas Instruments PCI1620 Firmware Loading Function (rev 01)

Kurulum:

Kurulumda Mandriva LE2005 PowerPack Club sürümü kullanıldı. Ne yazık ki bilgisayarı alırken gelen XP Home için miktarı belirtilmese de para ödemek zorunda kaldım. Paket açılıp da bilgisayar çalıştırılmadan önce yaptığım ilk şey üzerindeki XP çıkartmasını sökmek oldu.

Mandriva kurulumu (Eski adı ile Mandrake) her zamanki gibi en iyi kurulum sistemi olarak kendini gösteriyor. Kullandığım sürümün Club sürümü olması nedeniyle kurulumdan sonra nVidia sürücüsü dahil hemen hemen tüm donanım sorunsuz tanınmış ve kullanıma hazır durumdaydı.

Kurulum için kullanılan ekran görüntüleri gerçek kurulumdan elde edilen görüntülerdir. Mandriva Linux farkı olarak kurulum sırasında ekran görüntüsü için VMWare benzeri sanal bilgisayar kullanmaya gerek yoktur. Kurulum sırasında F2 tuşuna her basılışta ekran görüntüsü kaydedilir ve kurulumdan sonra /root/DrakX-screenshots/ dizininden ulaşılabilirler. Orijinal olarak 800x600 olan görüntüler yavaş internet erişimi olanlar için %50 sıkıştırmalı 400x300 jpg formatına dönüştürülmüştür.


Kurulum her zamanki gibi öncelikle dil seçimi ile başlıyor. Türkçe Asya dilleri arasında yer alıyor. Burada Gelişmiş butonunu tıklayarak açılan alt pencerede Use Unicode by Defoult seçeneğini işaretleyerek sistemde unicode kullanımını aktif hale getirirseniz daha sonra farklı dosya sistemleri ile Türkçe karakter sorunu yaşamazsınız. Ayrıca alt bölümden Türkçe dışında kurmak istediğiniz diğer dilleri de seçerek hepsini birden kullanma olanağını kolayca elde edebilirsiniz. Bu aşamadan sonra kuruluma Türkçe olarak devam edilecektir.



Lisans bilgilerini görüp onaylayarak kuruluma devam edebilirsiniz.



Buraya kadar tuştakımı kullanımı gereği olmamıştı. Bu aşamadan sonra seçtiğiniz dil veya diller için geçerli olan tuştakımı seçimi yapılarak kendi tuştakımınızı kullanarak devam edebilirsiniz.

Burada özellikle Türkçe'nin öz tuştakımı olan F klavye kullanımı sağlanıyor. F klavye ve 10 parmak kullananlar için gerçekten de son derece önemli bir olanak.



Bilgisayarda güvenlik en önemli konulardan biri. Bu aşamada güvenlik seviyesi seçimi yapılıyor. Normal olarak Yüksek güvenlik seviyesi önseçili olsa da masaüstü kullanıcıları için Standart seviye yeterli güvenliği sağlamak için uygun. Buna ek olarak guarddog gibi bir firewall düzenleme programı kullandığınızda ve güncellemeleri zamanında yaptığınızda sisteminiz güvende olacaktır.



Bu dizüstü bilgisayar ne yazık ki WinXP önyüklü olarak satılıyor. Belki uğraşılsa kullanmadığınız bu işletim sistemi için ödediğiniz parayı geri alabilirsiniz ama özellikle ülkemizde bu işlem ne kadar sürer ve nasıl sonuçlanır kimse bilemez. Kurulumun yapılacağı alan belirlenirken, kurulum sistemi önyüklü olan WinXP'yi görüp seçeneklere ekliyor. Aslında hiç kullanmadığım bu işletim sistemini çok zorunlu durumlar için küçük bir partisyon olarak bırakmayı düşünüyordum. Ama XP Home Edition'un garip bir 'özelliği' nedeniyle ntfs bölümü yeniden boyutlandırılırken hatalı bölümler bulunarak Mandriva tarafından işlem yapılmıyor. Sorun değil... Yalnızca Linux kurunca bu eXtra Problem'den de kurtulmuş oluyoruz.

Bu bilgisayara Linux ile XP'yi de kurmak isteyenler, Linux kurulumu sırasında XP kurmayı düşündükleri yeri FAT32 bölümü olarak ayırıp, Linux kurulumundan sonra XP'yi kurabilirler. Daha sonra Lilo yerine tekrar yerleştirilebilir. Bunun için ürün ile birlikte gelen XP işletim CD'si eski modellerin aksine kurulacağı yeri soruyor olabilir. Eğer kendisi için ayrılan FAT32 bölümünü sormazsa bir OEM Windows kurulum CD'si kullanılabilir.



Linux için kurulacak yeri seçtikten sonra son bir onay isteniyor. Bu aşamada eğer seçimden emin değilseniz Önceki butonu ile seçimi tekrar yapabilirsiniz.



Mandriva Linux kurulumu sırasında kullanılan kurulum CD'lerinin içeriği urpmi kaynağı olarak ekleniyor. Eğer elinizde Mandriva LE2005 için paketleri içeren başka bir CD varsa bu aşamada tanıtıp kurulumda kullanabilirsiniz.



Kurulum CD'lerinizdeki programlara göre Mandriva kullanıcıları ve geliştiricileri tarafından belirlenmiş paket grupları seçim alanında ben genellikle yandaki seçimleri kullanıyorum. Eğer sunucu kuracaksanız burada işaretli olmayan sunucu paket gruplarını seçmeniz gerekir.

Burada bilinmesi gereken bir durum, bu paket gruplarının grup seçildiğinde tüm paketlerinin her sistemde kurulmayacağıdır. Kurulum sistemi bilgisayarınızın kapasitesi ve özelliklerine göre seçilen gruplardaki paketlerin yeterli miktarını sisteminize kuracaktır. Bu, eğer büyük bir sabit diskiniz varsa seçilen paket gruplarındaki paketlerin tümünün de kurulabileceği, alanınız sınırlı ise her seçili gruptan uygun sayıda paketin kurulacağı anlamına gelir.



Paket gruplarının seçiminden sonra paketlerin yüklenmesi işlemi başlar. Kurulumda en çok zaman alan bölüm budur. Bu sırada ekranda çeşitli bilgileri izleyebileceğiniz gibi Ayrıntılar butonuna basarak o anda kurulmakta olan dosyayı ve açıklamasını da izleyebilirsiniz.

Bu bölümün süresi öncelikle CD sürücünüzün hızı daha sonra da sabit diskiniz ve işlemcinizin hızına bağlı olarak değişir.



Yükleme sırasında kullanılan CD ile işi bittiğinde, CD sürücünün kapağı açılacak ve kullanmak istediği CD belirtilecektir.



Paketlerin yüklenmesi tamamlandıktan sonra Linux için en yetkili kullanıcı olan root'un parolasının belirlenmesi gerekir. Bu işlemi kesinlikle atlamayın. Linux'a yeni olanlar eski kullandıkları işletim sisteminde böyle bir özellik olmadığı için bunun gereksiz olduğunu düşünebilirler, ama bu kesinlikle gereklidir.



Linux çok kullanıcılı bir işletim sistemidir. Linux kullanırken normal kullanım için bir sıradan kullanıcı hesabına ihtiyacınız vardır. Linux bilgisayarınızı asla normal kullanım için root olarak kullanmayın. Bilgisayarınızı birden fazla kişi kullanacaksa her biri için bir hesap açmanız gerekir. Her kullanıcı için bilgileri girdikten sonra eğer başka bir kullanıcı girecekseniz Kullanıcıyı Kabul Et butonunu kullanın. Kaydedeceğiniz bütün kullanıcılar bittikten sonra Sonraki butonunu kullanabilirsiniz.



Normal olarak açılışta kullanıcı girişi için bir seçim ekranı çıkar. Ancak bu ekran çıkmadan seçilecek bir kullanıcı için parola sorulmadan doğrudan giriş isterseniz burada gerekli seçimi yapabilirsiniz. Bu seçim tek kullanıcı için bile olsa normal olarak kullanılmaz. Belki herkezin kullanımına açık bir 'kullanıcı' hesabı olarak düşünülebilir.



Kurulumun devamında donanımınız ile ilgili ek paketler yüklenebilir. Burada nVidia ekran kartı için gerekli sürücü yükleniyor. Kurulum ayrıca bu dizüstünde bulunan SmartLink sürücüsünü kullanan 56K modem için de slmodem paketini yüklüyor.



Donanımın tanınması ve gerekli paketlerin yüklenmesinden sonra sistem ile ilgili özet bölümü gelir. Burada hemen hemen tüm dizüstü bilgisayarlarda karşılaşılan LCD panelin tanınmaması durumunu görüyoruz. Grafiksel arabirim kırmızı ile yapılandırılmamış olarak belirtiliyor. Yanındaki Yapılandır butonu ile elle yapılandırma bölümüne geliyoruz.



Bu bilgisayarda 32MB ayrık belleği bulunan geforce4 grafik işlemcisi bulunuyor. Bu doğru olarak bulunmuş ve işaretlenmiş.



Sorunun asıl kaynağı olan panelin seçimini Flat Panel 1024x768 olarak yapıyoruz.



Daha sonra eğer istediğimiz gibi değil ise çözünürlük ve renk derinliğini de ayarlayabiliriz.



Linux günümüzün modern bir işletim sistemi haline geldi. Bu aşamada eğer bir masaüstü sistemi kullanıyorsak grafik ortamda çalışmamız alternatifsiz olacaktır. Burada açılışta X ortamının çalışmasını seçiyoruz.



Artık yapılandırılmamış olarak belirtilen bir donanım yok.



Mandriva LE2005 çıktıktan sonra zaman içinde paketlerin güvenlik, hata düzeltme ve normal güncellemeleri yayınlanır. Bunlar Mandriva dağıtımının diğer bütün paketleri gibi Mandriva ftp/http yansılarında bulunurlar. Kurulum sırasında istenirse bu yansılara bağlanarak yüklenmiş olan paketlerin güncellemeleri kontrol edilir ve istenirse yüklenir. Bu işlemi kurulumdan sonra da yapabilirsiniz.



Kurulum artık tamamlanmıştır. Bilgisayar yeni işletim sistemi ile açılacaktır.


Kurulum Sonrası:

Kurulum sonrası bilgisayar ilk defa başladığında çalışmaya başlayabilirsiniz. Normal çalışma için bütün donanım tanınmış ve ayarlanmış oluyor. Bundan sonra iş masaüstünün kendi isteklerinize göre ince ayarına ve donanım için birkaç yardıma kalıyor.

Öncelikle benim gibi F klavye kullananların bu sürümde de Ömer Fadıl Usta tarafından hazırlanmış olan turk scripti çalıştırmak gerekiyor. Nedense bu sürümde F klavyede i harfi gibi bazı harflerin yerlerinde bir sorun var. Bu script kullanıldıktan sonra böyle bir sorun kalmıyor. (Bu işleme Mandriva 2006'da gerek kalmamış.)

Bu aşamada Mandriva Linux kullanıcılarının yapacağı ilk işlem internetteki program kaynaklarını ayarlamak olmalı. Bu işlem sonunda Mandriva'nın paket yönetim sistemi urpmi verimli ve konforlu bir şekilde kullanılabilir. Ardından kurulum sırasında yapılmadı ise güncellemeler yapılmalıdır.

Daha sonra kendi alışkanlıklarınız ve istekleriniz doğrultusunda KDE'ye küçük ayarlar yapabilirsiniz. Ben alt çubuğun küçük ve 1sn içinde kaybolmasını isterim. Bunu çubuk üzerine sağ tıklayarak açılan ayar penceresinden kolaylıkla halledebilirsiniz.

Simgelere tek tıklama ile çalışması için Sistem > Yapılandırma > Konfigure Your Desktop yolu ile açılan KDE kontrol merkezinde küçük bir ayar yeterli olur.

Günümüz dizüstü bilgisayarlarında acpi güç yönetim sistemi kullanılmakta. nx9105'te de yalnızca acpi kullanılıyor. Bu kurulum sırasında sorunsuz çalıştırılıyor. Alt çubukta pil simgesi ve güç durumu görülebiliyor. Sistem durumunu çeşitli bileşenleri ile izlemek için gkrellm programı güzel bir arabirim sunuyor. Özellikle işlemci yükünü ve ısısını, internet bağlantı durumunu ve trafiğini izlemek için kurmanızı öneririm. Programı kendi isteğinize göre yapılandırabiliyorsunuz. AMD Sempron 2800+ Intel işlemcilere göre biraz daha fazla ısınıyor olsa da bu onun normal çalışma sıcaklığı. Güç yönetimi performans durumunda iken normal olarak 51 C derece civarında oluyor. Bunun üstüne çıktığında işlemci fanı önce yavaş sonra daha hızlı olacak şekilde devreye giriyor. İşlemcinin %100 kullanıldığı durumlarda (Program derlerken) 70 C dereceye kadar çıktığı oluyor.


Dokunmatik Fare (Touchpad):

Dokunmatik fare (touchpad) bu bilgisayarda Alps markasını taşıyor. Bunun konforlu kullanımı için geliştirilen x sürücüsü synaptics Mandriva kurulumunda algılanarak yükleniyor ve ayarları Alps modeline uygun şekliyle yapılmış olarak kullanılıyor. Mandriva LE2005 çıktıktan sonra yapılan geliştirmelerde hotplug sistemden çıkarılarak görevlerini udev sistemi yüklendi. Bu sayede açılışta biraz hızlanma ve daha sağlıklı çalışma sağlandı. Bunun için güncellemeleri kurmak gerekiyor. Güncellemeler kurulduktan sonra dokunmatik fareye ek olarak bir usb fare kullanımı için bir şey yapmaya gerek kalmıyor. Yalnızca bilgisayar açılırken bu farenin bağlı olması gerekiyor. Daha sonra çıkartılıp takılsa bile çalışmaya devam ediyor. Bunun nedeni synaptics sürücüsünün bir x sürücüsü olması ve x ortamı açılırken yükleniyor olması. Güncellemeler öncesinde ise xorg.conf dosyasında ek fare için değişiklikler yapmak gerekli idi.

Ses Düğmeleri:

HP Compaq nx9105'in sağ yanının alt kısmına ses için üç düğme bulunuyor. Sesi kapatma, çoğaltma ve azaltma düğmeleri. Bunların çalışması için acme paketinin kurulması ve düğmelere karşılık gelen işlemlerin ayarlanması gerekiyor. Ayar yerine sistem tepsisindeki Çokluortam Tuş Yapılandırması ikonuna sağ tıklayarak açılan Tercihler girişi ile ulaşılıyor.

Ayar yapabilmek için listedeki özellik seçildikten sonra ilgili düğmeye basmak yetiyor.

Bu düğmeler kullanıldığında ekran üzeri (onscreen) uyarı penceresi çıkıyor.

Bilgisayar ortamında yapışkanlı kağıt parçaları post-it'lerin karşılığı olan knotes programı kontact programı olarak tek çatı altında toplandıktan sonra alt çubuktaki sistem tepsisinde belirmesi için konsoldan bir kereliğine knotes girilmesi gerekiyor.

Sorunlu Donanımlar:

Bu dizüstü bilgisayarda Mandriva LE2005'in kurulumda tanımadığı ve Linux desteği bulunmayan iki bileşen var. Biri kızılötesi arabirim diğeri kart okuyucu. Kart okuyucularda kernel geliştiricilerinin belli entegreler için çalışmaları sürüyor. Muhtemelen zamanla bu iki birim de kullanılabilir hale gelecektir. Bunlardan kızılötesi yerini günümüzde bluetootha hızla bırakıyor. Yeni modellerde büyük bir olasılıkla hiç yer almayacak. Kart okuyucu için ise alternatifler var. Bende usb'den bağlanan çoklu kart okuyucu var ve bütün ihtiyacımı karşılıyor. Mandrake 10.1'e kadar olanların aksine bu kart okuyucu Mandriva LE2000'te takılan kartları da algılayarak masaüstüne ilgili ikonu yerleştiriyor. Bluetooth için ise usb'den bağlanan tipleri sorunsuz çalışıyor.

Denenmeyen:

PCMCIA ve Firewire için elimde bir cihaz bulunmadığı için çalışmasını deneyemedim.

Wireless olarak Broadcomm 4306 entegreli bir sistem bulunuyor. Bu sistemin ndiswrapper ile XP sürücüsünü kullanarak çalıştığı belirtiliyor. Ben kullanabileceğim bir AP olmadığı için deneme yapamayacağımdan bununla hiç ilgilenmedim. (Deneme fırsatım olduğunda bu paragrafı değiştireceğim.)

Modem:

Son olarak biraz yardım ile çalışan modem kaldı. Aslında günümüzde adsl'in yaygınlaşması ve getirdiği rahatlık sonunda birçok dizüstü bilgisayar kullanıcısı bu modemleri kullanmaktan veya en azından Linux kullanıcıları bunları çalıştırmak için bile uğraşmaktan vazgeçiyor. Yine de ihtiyaç duyulduğunda böyle bir sistemin çalışır durumda elinizin altında bulunması iyi oluyor.

Bu dizüstünde bulunan ve 56K modem diye belirtilen modem nforce3 chipseti içinde yer alıyor ve yukarda lspci çıktısında görüldüğü gibi unknowm/bilinmeyen cihaz olarak geçiyor. Bu modem biraz 'ikna edilmiş' SmartLink-slmodem sürücüsü ile sorunsuz olarak kullanılabiliyor. Mandriva LE2005 kurulumda slmodem paketini kuruyor. Ancak bu paketin tek başına kurulması yeterli olmuyor. Çünkü kurulan bu pakette aslında sürücü değil slmodemd adlı sürücüyü kullanan program yer alıyor.

Öncelikle slmodem paketinin dışında sürücünün bulunduğu slmodem-kernel ve Mandriva LE2005 ile gelen DKMS (Dynamic Kernel Module Support) sistemi ile ilgili dkms-slmodem paketinin kurulması gerekiyor. Bu paketler kurulduğunda diğer modemlerin sürücülerinin kurulumundan biraz daha karışık olan kurulum ayarları da yapılmış oluyor. Ancak... bu sürücü ile nx9105'in kullandığı ID tanınmadığı için modem çalışmıyor. Bunun için sürücünün aşağıdaki yama ile ikna edilmesi gerekiyor.

İkna etme işlemi için modemin PCI ID'sini amrmo_init.c dosyasında gerekli yerlere ekledim. Bu dosya Mandriva paketleri kullanıldığında

/usr/src/slmodem-2.9.10/drivers

dizininde yer alıyor.

--- amrmo_init.c.orig	2005-04-05 17:51:34.000000000 +0300
+++ amrmo_init.c	2005-06-21 11:54:25.000000000 +0300
@@ -98,6 +98,7 @@
 /* NVidia */
 /* #define PCI_VENDOR_ID_NVIDIA			0x10DE */
 #define PCI_DEVICE_ID_MCP			0x01C1
+#define PCI_DEVICE_ID_AGERE			0x00D9
 
 /* VIA */
 /* #define PCI_VENDOR_ID_VIA			0x1106 */
@@ -237,6 +238,8 @@
 	 PCI_ANY_ID, PCI_ANY_ID, 0, 0, ICH_CARD},
 	{PCI_VENDOR_ID_NVIDIA, PCI_DEVICE_ID_MCP,          /* 10de:01c1 */
 	 PCI_ANY_ID, PCI_ANY_ID, 0, 0, NVIDIA_CARD},
+	{PCI_VENDOR_ID_NVIDIA, PCI_DEVICE_ID_AGERE,          /* 10de:00d9 */
+	 PCI_ANY_ID, PCI_ANY_ID, 0, 0, NVIDIA_CARD},
 	{PCI_VENDOR_ID_INTEL, PCI_DEVICE_ID_ICHAA,         /* 8086:2416 */
 	 PCI_ANY_ID, PCI_ANY_ID, 0, 0, ICH_CARD},
 	{PCI_VENDOR_ID_INTEL, PCI_DEVICE_ID_ICHAB,         /* 8086:2426 */

Yukardaki diff dosyasındaki değişiklikleri yaptıktan sonra, /usr/src/slmodem-2.9.10 dizininde root olarak

make install

komutu ile yeniden derleyip çalıştırmanız gerekiyor. DKMS sisteminin getirdiği kolaylık sayesinde bu işlemi bir kere yapıyorsunuz ve yeni kernel eklediğiniz durumlarda sistem açılırken eğer daha önce o kernel için derleme yapılmadıysa otomatik olarak derleniyor ve kullanılıyor.

Linux On Laptops

Bu ve ilişkilendirilmiş yazılar GPL lisansına göre yayınlanmaktadır. Bütün hakları yazarına aittir. Yazarının ismi belirtilerek serbestçe dağıtılabilir ve kullanılabilir. Ancak bunların hiçbiri, hiçbir şekilde ve şartta GPL lisansı haricinde kullanılamaz. Burada yer alanları bulundurmaktan, kullanmaktan veya alıntı yapmaktan dolayı hiçbir sunucu, servis veya protokol, yazı veya içeriği üzerinde hak iddia edemez. info@elektronist.com