Mandrake Linux'ta Program Ekle-Kaldır - Ekim 2003
Tanju Taşçılar - tanju@elektronist.com
Registered Linux User #283274

Mandrake Linux'ta Program Ekle-Kaldır

Çok eski günlerde, DOS'un karanlık ekranının hüküm sürdüğü zamanlarda, hatta harddisklerin bile olmadığı zamanlarda yani PC'lerin ilk yıllarında şimdi birçok kişinin hiç görmediği kağıt gibi 5 1/4'lük disketlerin bulunduğu günlerde bilgisayarlarımızı disket ile açar, yine disket üzerinde birkaç 'kilobyte' tutan programların adını giriş satırında yazar, bu küçücük programlarımızı kullanarak birçok şeyler başarmaya çalışırdık.

Ama şimdi öyle mi? Bir programı çalıştırmak için birçok yardımcı programa veya dosyaya gerek oluyor. Eski günlerde yalnızca çalışabilir kod olan programın kopyalanması programın çalışması için yetebiliyordu. Şimdi ise bir programın çalışabilmesi için kurulum programları gerekiyor.

Gelişmiş bir işletim sistemi olan Linux için de program kurmak ayrı bir yere sahip. Önceleri farklı yöntemler kullanılırken RedHat Linux RPM (Redhat Package Management) sistemini geliştirerek Linux'ta program kurma kaldırma işlemine yeni bir boyut getirdi. RPM sistemi çok geniş kapsamlı bir sistemdir. Detayları ise bu yazının konusunun ötesinde. Mandrake Linux da Redhat uyumlu olarak RPM sistemini kullanmaktadır. Ancak bununla sınırlı kalmayarak RPM sistemine 'ekler' yapmıştır. Bunun sonucunda URPM (User RPM) ortaya çıkmıştır. URPM, RPM sistemine bir alternatif değil aynı sistemi kullanarak bazı kolaylıklar sağlayan bir tür düzenlemedir. Burada en önemli değişiklik paketer arasında bağımlılık olayının kolayca çözülmesidir.

URPM sistemi için Mandrake Program Ekle ve Program Kaldır şeklinde iki grafik arabirim kullanmaktadır. Bunlara KMenü'den ve Mandrake Denetim Masası'ndan ulaşılabilir. Bunlara ek olarak kurulum CD'lerinin dışındaki kaynakların ve yükseltme sürümlerinin de kullanılabilmesini sağlayan iki yardımcı grafik arabirim daha bulunur.

Bu sistemin kullanılması özellikle kurulum CD'lerinde yer alan programlara ulaşmayı çok büyük ölçüde kolaylaştırır. Kurulum yaptığınız Mandrake dağıtımına göre CD içinde yer alan paketler için bir veri tabanı oluşturulur ve CD yerinde olmasa da bu sistem aracılığı ile kurulu ve kurulabilir paketler hakkında bilgi edinilebilir. Yüzlerce irili ufaklı programdan oluşan bir Mandrake dağıtım paketinde bulunanlar hakkında bilgi edinmek bile böyle bir sistem olmadığında çok zor olurdu.

Mandrake Linux'ta da RPM sistemini kullanan diğer dağıtımlarda da olduğu gibi konsolda

komutu verilerek bir rpm paketi kurulabilir. Ancak Mandrake Linux'u 'Mandrake Linux' gibi kullanmak gerekir. Böylece onun farkının getirdiği olanaklardan daha iyi yararlanmış oluruz. Mandrake Linux'un bu özelliğini bilmeyen, özellikle başka Linux dağıtımlarını kullanmış olanlar mesela 3 CD'lik bir paket olan ve İnternet'ten indirilebilen Mandrake Download Edition'ın birinci CD'sini edinmekle yetinebileceklerini düşünebilirler. Ama yanılırlar ve bu güzel özellikten yararlanamazlar.

Program Ekle

Program eklemek için KMenü -> Yapılandırma -> Paketleme -> Yazılımı Kur yolunu kullanırız. Program ekle-kaldır işlemi 'root' hakları gerektiği için 'root' parolası soran bir pencere açılır.

Parola girildikten sonra açılan program penceresinin üst bölümü arama yapmak içindir.

Burada arama yapılacak anahtar kelime veya harf dizini girilir ve aramanın yapılacağı alan seçilir. Kurmak istediğiniz programın adını tam olarak bilmiyorsanız veya bir dosyanın adını biliyor ama hangi pakete ait olduğunu bilmiyorsanız bu sistem büyük kolaylık sağlar.

Sol alt bölümde Kurulabilecek paketlerin listesi yer alır. Bu listenin hangi kriterlere göre sıralanacağını belirleyebilirsiniz.

Seçimi 'Gruba Göre' yaparsanız, paketler çeşitli konu başlıkları ile sıralanırlar.

Seçimi 'Kaynak deposuna göre' yaparsanız, eğer harici başka kaynaklar belirlemediyseniz paketler CD'lere göre sıralanır.

Bir paketi üzerine tıklayarak seçerseniz sağ alt bölümde paket ve içeriği hakkında bilgiler görüntülenir.

Bu alanın üstünde yer alan seçeneklerden 'En fazla bilgi'yi seçerseniz. Size paket içeriği hakkında bilginin yanında içinde bulunan dosyalar ve bu dosyaların nereye yerleştirileceği bilgilerini de elde edersiniz. Bu bilgi özellikle menü sistemine bir girdi yerleştirmeyen paketler için önemlidir. İçeriği belli konularda dökümanlar olan paketlerde genellikle menü girdisi bulunmaz. Dosyalar genellikle /usr/share/doc dizini altında bir yerlere yerleştirilirler. Burada ayrıca paketin gelişimi ile ilgili bilgiler de yer alır.

Kurmak için herhangi bir konuda ve birden fazla paket seçimi de yapılabilir. Seçtiğiniz paketi veya paketleri kurmak için 'Kur' butonuna tıkladığınızda eğer isteyeceği Mandrake CD'si cd sürücünüzde yer almıyorsa cd sürücüyü açıp sizden istediği CD'yi sürücüye yerleştirmenizi ister.

Gerekirse diğer CD'leri de isteyebilir. Kurulum tamamlandıktan sonra liste güncellenerek sizden yeni seçim bekler.

Başka bir yazının konusu olmakla birlikte kısaca bu programda kullanılacak kaynakların sadece Mandrake'nin kurulum CD'leriyle sınırlı olmadığını belirtelim. Bu kaynaklar başka CD'ler olabileceği gibi Internet üzerinde yer alan kaynaklar da olabilir.

Program Kaldır

Bir program paketini sistemden kaldırmak için KMenü -> Yapılandırma -> Paketleme -> Yazılımı Kaldır yolunu kullanırız. Yine program eklemede olduğu gibi 'root' parolası sorulacaktır. Program kaldırmak için kullanılan arabirim de kurmak için kullanılana benzer. Sistemden çıkarmak istediğimiz paketi veya paketleri seçer ve 'Kaldır' butonuna tıklayarak kaldırırız.

Sisteme kurduğumuz programların çoğu kullanıcıların /home dizinlerinde genellikle gizli bir dizin içinde ayar dosyaları oluşturur. Kurduğumuz paketler kaldırılırken paket kurulumunda sisteme yerleştirilmiş bütün dosyalar kaldırılır ama bu dizinler kaldırılmaz. Bu dosyaların sistemde bulunmasının normal olarak bir zararı yoktur. Zaten oldukça az yer kaplarlar. Kurulup kullanılmış, sonra da kaldırılmış paketleri yeniden kurarsak bu silinmeyen dosyalar nedeniyle eski ayarlarımızı yeniden yapmamıza gerek kalmaz. Mozilla gibi bazı programlar ise bu alanda kaybetmek istemeyeceğiniz e-mail'leriniz gibi bilgileri de tutarlar. Mozilla için bu dizin

/home/user/.mozilla

dizinidir. Eğer bu dizinleri silmek istiyorsanız, silmeden önce bir kopyasını saklamanızda yarar vardır.

Bu ve ilişkilendirilmiş yazılar GPL lisansına göre yayınlanmaktadır. Bütün hakları yazarına aittir. Yazarının ismi belirtilerek serbestçe dağıtılabilir ve kullanılabilir. info@elektronist.com