Free Pascal - Lazarus Projesi
Açık kaynak kodlu hızlı uygulama geliştirme ortamı

Lazarus - 040520
Tanju Taşçılar - tanju@elektronist.com
Registered Linux User #283274

Lazarus

Lazarus güçlü FreePascal derleyicisi için geliştirilen bir RAD (Rapid Application Development - Hızlı Uygulama Geliştirme) ortamı. Borland'ın Delphi-Kylix'ine çok benziyor ama temelde çok büyük bir farka sahip: Lazarus tümüyle açık kaynak kodlu.

Lazarus Visual Component Library - VCL ve bir de IDE ile geliyor tıpkı Delphi-Kylix gibi. Çoğu unit ve class yapıları ve obje özellikleri aynı. Bu durum Lazarus'a geçişi kolaylaştırsa da Lazarus'un tamamiyle Delphi-Kylix uyumlu olduğunu söyleyemeyiz. Lazarus çok platformlu olarak geliştiriliyor. Linux temel platform olmakla birlikte Windows, FreeBSD ve benzeri platformlar için de kullanılabiliyor.

Lazarus'un arkasında güçlü bir programlama dili olan Object Pascal ve onun açık kaynak kodlu derleyicisi FreePascal yer alıyor. FreePascal kendi içinde TurboPascal7 uyumlu bir yapıya sahip olmanın yanında çoğu alanda Delphi uyumluluğu olan unit'lere de sahip. Lazarus da bunun üzerine görsel olarak uygulama geliştirme ortamı olarak inşa edilmiş.

Kylix karşısında yeni geliştirilmekte olan bir proje olsa da, yeni Linux sürümlerinde Kylix'in çalışmadığı ve Borland'ın 2002'den bu yana bir değişiklik yapmadığı gözönüne alındığında Lazarus önemli bir yere sahip. Gelişim hızına bakılırsa kısa zamanda eksiklerini giderip Linux için en konforlu yazılım geliştirme ortamı özelliğini Kylix'ten devralacak gibi görünüyor. Bugün için ise en büyük eksikliği, Kylix'te çok ileri durumda olan 'help' özelliği. Döküman açısından FreePascal için yazılmış olan dökümanlar şimdilik bir ölçüde ve zor da olsa ihtiyacı karşılayabiliyor. Şu aşamada kabul etmek gerekir ki yeni başlayanlara pek uygun değil. Pascal veya Object Pascal dilini bilenler için ise çok büyük bir olanak.

Görsel program geliştirme ortamı olarak Lazarus programcıyı her seferinde tekerleği yeniden icat etmekten kurtardığı gibi artık standart hale gelmiş birçok işlemi zor bir ortamda deneye deneye ilerleyerek program yazmaktan da kurtarıyor.

Debug işlemi yine grafik ortamda büyük konfor ile gerçekleştiriliyor. Breakpoint ve Watch kullanımı işlemi çok kolay bir şekilde birkaç tıklama ile gerçekleştirilebiliyor. Linux'ta debug için yine gdb programı kullanılmasına rağmen ön planda grafik ortam bulunuyor. Grafik ortamda uygulama geliştirme için kullanılan ancak debug işlemi için konsoldan gdb kullanma durumunda olan diğer geliştirme ortamlarından bu özelliği ile büyük fark yaratıyor.

Projenin internet adresi: http://www.lazarus.freepascal.org. Burada bir de forum yer alıyor. Lazarus'un kurulumu için FreePascal derleyicisi fpc, bunun kaynak kodları fpcsrc ve Lazarus'un kendi paketi gerekiyor. Bu dosyaları http://lazarus.sourgeforge.net adresinden temin edebilirsiniz. Kullanılacak dosyaların şu andaki versiyon ve isimleri:

fpc-1.9.3-040306.i386.rpm - 9.5MB
fpcsrc-1.9.3-040306.i386.rpm - 22.1MB
lazarus-040307.tgz - 5.5MB

Dosyaların boyutları biraz büyük. Ama bu boyutu 170 MB olan Kylix Open Edition ile karşılaştırdığınızda uygun gibi görünüyor.

Kurulum yukardaki sırada yapılıyor. fpc ve fpcsrc rpm paketleri kurulduktan sonra tgz dosyasının açıldığı dizine gidip sadece make komutunu vermek kurulum için yeterli. Lazarus'un kaynak kodları da pascal ile yazılmış ve make işlemi gcc derleyicisini değil fpc derleyicisini kullanıyor. İşlem sonunda lazarus programı oluşuyor. Anlaşılacağı gibi kurulum kullanıcının kendi alanında yapılıyor. Bulunulan dizinde ./lazarus komutunun verilmesi ile program çalışıyor. İlk çalışmada konsolda bazı ayar dosyalarının bulunmadığı ve varsayılanların kullanılacağına ilişkin mesajlar alınıyor ancak bu ilk defaya mahsus. Daha sonra sürekli kullanım için isteyen masaüstüne veya menü sistemine girdi ekleyebilir ve Lazarus'u oradan çalıştırabilir.

Doğru olarak yapılmış bir kurulumda Environment - Environment Options yolunu izleyerek açılan pencere aşağıdaki gibi olmalı.

Lazarus ile debug işleminin yapılması için sisteminizde gdb paketinin kurulu olması gerekiyor. Ayrıca Environment - Debugger Options penceresinde aşağıdaki ayarlamaları yapmadan debug işlemi yapamıyorsunuz.

Object Pascal disiplinli ve güçlü bir programlama dili. Kurulum, aktivasyon ve elde edilen programları çalıştırma problemleri nedeniyle çoğu Linux kullanıcısının pek sıcak bakmadığı Kylix yerine bu sorunları olmamasının yanısıra Linux felsefesine de uygun olarak açık kaynak kodlu bir programlama ortamı olan fpc-Lazarus güzel bir alternatif.

Lazarus'un olgunlaşması ve kullanımının yaygınlaşması ile büyük ölçüde c kullanılan Linux ortamında alternatif dillerin de kullanıldığı daha iyi görülecektir. Öğrenmesi ve kullanılması daha zor ve daha 'gevşek' yapıda olan c dili karşısında hem kullanımı hem öğrenmesi kolay olan ve kuralları hata yapmaya açık olmayan yapıdaki Object Pascal Linux'ta daha iyi bir yer hak ediyor.

Elektronist - Linux
Lazarus

Bu ve ilişkilendirilmiş yazılar GPL lisansına göre yayınlanmaktadır. Bütün hakları yazarına aittir. Yazarının ismi belirtilerek serbestçe dağıtılabilir ve kullanılabilir. Ancak bunların hiçbiri, hiçbir şekilde ve şartta GPL lisansı haricinde kullanılamaz. Burada yer alanları bulundurmaktan, kullanmaktan veya alıntı yapmaktan dolayı hiçbir sunucu, servis veya protokol, yazı veya içeriği üzerinde hak iddia edemez. info@elektronist.com